سفید رود با تخلیه هزار و 840 تن نیترات، فسفات و 300 تن انواع حشره‌ کشها از آلوده ترین رودخانه های ایران در سواحل خزر است که به تنهایی بیش از پنج درصد بار آلودگی تخلیه شده از سموم شیمیایی کشاورزی را در سواحل شمالی به خود اختصاص داده است.


طبق یک بررسی از 160 رودخانه مهم کشور،‌ میزان آلودگی ۷۰‬ رودخانه بسیار زیاد بوده که رودخانه سفید رود از جمله این رودخانه‌ها است.


جمعی از کارشناسان و صاحبنظران بر این باورند که افزایش آلاینده های نفتی، میکروبی و کشاورزی، تعادل زیستی رودخانه سفیدرود را که یکی از مهمترین آثار طبیعی ایران است به مخاطره انداخته است.


آنان تاکید می کنند که رودخانه ها دارای ظرفیت خود پالایی معینی هستند و چنانچه آلودگی ورودی به رودخانه بیشتر از حد پذیرش آن باشد، مشکلات زیست محیطی در آن پایدار می شود.


سالانه هزار تن پساب به سفیدرود می ریزد


تخلیه سالیانه یک هزار تن پساب ‌صنعتی و خانگی و انواع زباله‌های مدیریت نشده روستایی و شهری، سفیدرود را به زباله ‌دانی تبدیل کرده و با انتقال این آلودگیها به خزر، فاجعه زیست محیطی هر روز ابعاد گسترده تری می گیرد.



سفیدرود گسترده ترین حوزه آبریز شمال کشور و یکی از گنجینه‌های میراث طبیعی است که هر روز به نابودی بیشتر نزدیک می شود.


در حال حاضر اکوسیستم طبیعی سفیدرود دچار تغییرات زیادی شده که علاوه بر خطر نابودی کامل رودخانه و گونه‌های متنوع آبزیان موجود در آن، اقتصاد و معیشت هزاران انسانی را که در حاشیه رودخانه سفیدرود زندگی می‌کنند نیز به خطرانداخته است.


بروز پدیده‌هایی همچون توده های وسیع فیتوپلانکتونی که تبدیل به معضلی در دریای خزر شده و حیات آن را تهدید می‌کند، نشانگر میزان شدید آلودگی آبهای ورودی به این دریا است که حجم وسیعی از این آلودگی به سفید رود بازمی گردد.


در حال حاضر گزارشهای کاملی از وضعیت رودخانه سفیدرود وجود دارد و موقعیت هشدار دهنده این رودخانه و همچنین تاثیرات آن در دریای خزر نشانگر عمق فاجعه در این منطقه است اما سئوال این است که برای نجات از مرگ تدریجی این رودخانه چرا چاره اندیشی اصولی انجام نمی شود؟


آلاینده هایی که وارد آب رودخانه سفید رود می‌شوند سرشار از مواد آلی و غیرآلی هستند که معمولا باعث افزایش جمعیت باکتریها و جلبکهای مزاحم می‌شوند که می‌توانند تعادل زیستی را در اکوسیستمهای رودخانه‌ای با خطر مواجه کنند.


کاهش عمق آب و تخم ریزی ماهیان هشداری جدی برای حیات سفید رود استافزایش جمعیت باکتریها و جلبکها باعث افت شدید اکسیژن محلول در آب رودخانه سفیدرود شده و زمینه رشد موجودات بی‌هوازی را که گازهای سمی متان و هیدورژن سولفید تولید می‌کنند فراهم کرده که علاوه بر بوی تعفن شدید، مرگ این رودخانه را به همراه دارد.


به علت پرجمعیت بودن جلگه مرکزی گیلان و عبور سفیدرود از این منطقه، سفیدرود حامل آلودگیهای شدید صنعتی و شهری است که متاسفانه بی‌توجهی به این اکوسیستم بی‌نظیر باعث نابودی بخش عظیمی از سفیدرود شده به طوری که هم‌اکنون سفیدرود از یک اکوسیستم فعال به یک اکوسیستم غیرفعال تبدیل شده است.


کاهش عمق آب در این رودخانه از دیگر عواملی است که حیات سفیدرود را تهدید می‌کند و کارشناسان علت اصلی آن را سد سفیدرود که باعث تجمع رسوب در کف رودخانه شده است، می‌دانند.


سفیدرود که محل تخمگذاری تعداد زیادی از گونه‌های آبزیان دریای خزر به ویژه ماهیان خاویاری است دارای ارزشهای قابل ملاحظه زیست محیطی است که وضعیت فعلی سفیدرود باعث از بین رفتن تخم و لارو این آبزیان شده که این امر باعث کاهش شدید این آبزیان در دریای خزر می شود.


مرگ سفید رود را تهدید می کند


یک کارشناس محیط زیست در این زمینه به مهر گفت: هم‌اکنون میزان تخم‌ریزی ماهیان در سفیدرود به مقدار قابل توجهی کاهش پیدا کرده و این تهدیدی جدی برای گونه‌های نادر خزر به حساب می‌آید.


حسین عظیم زاده افزود: از سوی دیگر تجمع مواد آلاینده به ویژه عناصر سنگین در بدن آبزیان خصوصا ماهیان بالغ، خطرات بسیار جدی برای انسان به همراه دارد و می‌تواند باعث بروز بیماریهای خطرناکی برای انسانها شود.


وی عنوان کرد: رودخانه سفیدرود با تامین ‪ ۸۰‬درصد آب استان از جمله منابع آبی مهم گیلان به شمار می‌رود که از خارج استان سرچشمه می‌گیرد و آلودگی و تغییرات آن به هشت استان دیگر نیز ارتباط دارد.



عظیم زاده تاکید کرد: ورود کودهای شیمیایی، آفت کشها و نیز زباله‌های صنعتی، خانگی و بیمارستانی در منابع آبی، علاوه بر اینکه تهدیدی جدی برای منابع آب استان گیلان است به دلیل سرعت گردش آلودگیها، طبیعت این استان را هم با چالشهای جدی مواجه کرده است.


وی یادآور شد: همه این آلودگیها، تغییرات ماهیت آب و تغییرات فیزیکی، شیمیایی و میکروبی آب را به دنبال دارد و فلزاتی همچون جیوه، کروم و سرب از جمله خطرناکترین آلوده کننده ها به شمار می‌روند که سالها در محیط باقی می‌مانند و حیات جانداران را به خطر می‌اندازند.


عظیم زاده تصریح کرد: در حال حاضر شرایط سفید سفیدرود بحرانی است و مرگ، این زیست بوم بی ‌بدیل را با تمام آثار اقتصادی و فرهنگی که برای مردمان این منطقه دارد، تهدید می‌کند به ویژه اینکه ارتباط سفیدرود و دریای خزر و پیامدهایی که آلودگی این رودخانه برای خزر داشته است، عمق این فاجعه را بیشتر نشان می‌دهد.


به گفته وی ایجاد تصفیه فاضلابهای شهری، روستایی و صنعتی، استفاده از آفت‌کشهای مناسب، رسوب‌زدایی از بخشهایی از رودخانه از اقداماتی است که می‌تواند حیات این رودخانه را نجات دهد.